Α.Π.Ε, όπου δει, όποιος δει, ό,τι δει

Η ιδιομορφία της ανάπτυξης ορεινών περιοχών έγκειται στο γεγονός, ότι η ανθρωπογενής δράση συχνά υποβαθμίζει το φυσικό και δομημένο περιβάλλον, που ταυτόχρονα αποτελεί την πρώτη ύλη για την ανάπτυξή του. Άρα ζητούμενο είναι, η εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας του ορεινού τοπίου και περιβάλλοντος, αλλά και της αντοχής των φυσικών πόρων να δεχθούν ανθρώπινες δραστηριότητες σε μια περιοχή, γιατί αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε μη ανατρέψιμες καταστάσεις για το περιβάλλον.

Αυτό εξασφαλίζεται με αντικειμενική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε) ή Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (Π.Π.Δ), που όμως προαπαιτούν την ύπαρξη αξιόπιστων χαρτογραφικών υπόβαθρων κυρωμένων Δασικών χαρτών και ύπαρξη Δασολογίου.

Τον τελευταίο καιρό, το υψηλό ενεργειακό κόστος και η απολιγνητοποίηση, οδήγησε σε μεγάλο αριθμό αδειοδοτήσεων και αιτήσεων εγκατάστασης ανεμογεννητριών ακόμη και σε υψηλά όρη (>1000 μ.) στις πιο απρόσιτες κορυφογραμμές των βουνών ή για τον ίδιο λόγο σε ζώνες με φρύγανα και μεσογειακή βλάστηση στα νησιά.Συνέπεια των παραπάνω, αισθητική υποβάθμιση, προβλήματα θνησιμότητας και ηρεμίας στην πανίδα, θόρυβος από την εγκατάσταση- λειτουργία τους, τσιμεντοποίηση δασών, απαράδεκτα χωματουργικά σε δασικούς δρόμους, φωτοβολταικά ολοένα επεκτεινόμενα σε πάρκα και γόνιμους παραγωγικούς αγρούς, αύξηση κινδύνου πυρκαγιάς από βραχυκύκλωμα.

Όμως η Ενεργειακή κρίση και η απολιγνιτοποίηση, οδήγησε στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε), με την μορφή φωτοβολταικών πάρκων και συνεχώς αυξανόμενο μήκος πτερυγίου ανεμογεννητριών (φωτο) για μεγαλύτερη απόδοση.

Το όφελος εγκατάστασης Α.Π.Ε με αυστηρά χρηματικά κριτήρια αποτίμησης είναι μεγαλύτερο από το κόστος τους. Το Περιβαλλοντικό όμως αποτύπωμα των επεμβάσεων χρειάζεται και άλλη προσέγγιση, πέραν των επενδύσεων και της χρηματοοικονομικής ανάπτυξης.
Νομοθεσία

Γενικά οι υποδομές εγκατάστασης Α.Π.Ε:

– επιτρέπονται σε δασικές εκτάσεις, ενώ απαγορεύονται μόνο σε δάση και αναδασωτέες εκτάσεις (παρ. 3γ, άρθρου 36, ν. 4280/14 σε αντικ. άρθρου 53, ν. 998/79).

Η εκτέλεση των ανωτέρω έργων απαγορεύεται εντός των πυρήνων των εθνικών δρυμών, των αισθητικών δασών και των κηρυγμένων μνημείων της φύσης (παρ. 3β, άρθρου 36, ν. 4280/14 σε αντικ. άρθρου 53, ν. 998/79). Όμως, μετά από Α.Ε.Π.Ο (Μ.Π.Ε ή Π.Π.Δ) επιτρέπονται και

– σε αναδασωτέες (παρ. 3α, άρθρου 36, ν. 4280/14 σε αντικ. άρθρου 53, ν. 998/79, ΣτΕ 2579/2018) για λόγους δημοσίου συμφέροντος, παρά την απαγόρευση του Συντάγματος (άρθρο117, παρ. 3).

– στην ζώνη οικοτόπων Νατούρα, επιτρέπονται Α.Π.Ε. (ν. 4685/20, αρθ. 44).

– σε απολιγνιτoποιημένες περιοχές ΔΕΗ (ν. 4759/20, αρθ. 156 ).

– σε δασικές εκτάσεις που εκχερσώθηκαν ή παραχωρήθηκαν για γεωργική ή δενδροκομική καλλιέργεια, σύμφωνα με τη δασική και την αγροτική νομοθεσία (ν. 4872/21, αρθ. 34).

Όμως, μια σειρά αποφάσεων του Ευρωδικαστηρίου τα τελευταία χρόνια έχει καταδείξει τη σημασία της διαδικασίας, που ονομάζεται «δέουσα εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων», έτσι ώστε να διασφαλίζεται η αντικειμενικότητα των Μ.Π.Ε. Σημειώνεται εδώ ότι ειδικά για τα επεμβάσεις σε δασικές εκτάσεις για την κατασκευή φωτοβολταικών και αιολικών πάρκων έχουν δημοσιευθεί σημαντικές αποφάσεις του ΣΤΕ (πρβ. 1408/2019, ΣτΕ 2475/2018, 1986/2002, 3672/2001, ΣτΕ 2475/2018, 2814/2013, 4448/2010, 1508/2008, 2569/2004, κ.ά), σύμφωνα με τις οποίες, κατά γενική παραδοχή έχει σταχυολογηθεί νομολογικά ότι «ακόμη και οι επιτρεπόμενες από το Σύνταγμα και το Νόμο επεμβάσεις σε δάσος ή δασική έκταση, όπως είναι η εγκατάσταση αιολικών σταθμών ή φωτοβολταικών πάρκων, πρέπει να διενεργούνται με τη μεγαλύτερη δυνατή φειδώ και αφού προηγουμένως κριθεί αιτιολογημένως ότι η ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών που επιδιώκεται με την επέμβαση, υπερτερεί της ανάγκης διαφύλαξης της δασικής βλάστησης, καθώς και ότι δεν υφίσταται τρόπος ικανοποίησης των αναγκών αυτών χωρίς αλλοίωση της μορφής εκτάσεων με δασικό χαρακτήρα (δάσους ή δασικής έκτασης). Εφόσον δε κριθεί ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση συντρέχουν οι ανωτέρω προϋποθέσεις, τότε οι ως άνω ανάγκες πρέπει να ικανοποιούνται με τη μικρότερη δυνατή απώλεια δασικού πλούτου».

Στην πράξη πολλές φορές οι απαγορεύσεις μετατρέπονται σε επιτρεπτές επεμβάσεις, χρησιμοποιώντας ως παράθυρο τις ΜΠΕ ή ΠΠΔ. Ετσι παρατηρούνται:

– Μ.Π.Ε αμφιβόλου ποιότητας – αξιοπιστίας και έλεγχοι – γνωμοδοτήσεις δημοσίου – υπουργείων κατά περίπτωση.

– Έργα Αιολικών «σαλαμοποιούνται» σε υποέργα κάτω των 10 MW (ΦΕΚ Β 3291/6 Αυγούστου 2020), ώστε να παρακαμφθεί η υποχρέωση εκπόνησης Μ.Π.Ε.

– Εκπόνηση Μ.Π.Ε, copy –paste.

Ο χωροταξικός νόμος 4759/20, ενώ θεωρητικά βαίνει στη θετική κατεύθυνση, γιατί επιταχύνεται ο χωροταξικός σχεδιασμός σε όλη τη χώρα, μειώνεται η άναρχη δόμηση, καθιερώνονται μεικτές χρήσεις γης και Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια κατά προτεραιότητα στη νησιωτική χώρα (Κρήτη, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Βόρειο Αιγαίο, Ιόνιο) και τις τουριστικές περιοχές, στην πράξη όμως, το ερώτημα είναι αν με το ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς των νήσων, ο ευκολότερος αποχαρακτηρισμός δασικών εκτάσεων, όταν αποτελούνται από φρύγανα, την πιθανά αμφιβόλου ποιότητας τοπικών χωροταξικών σχεδίων, προστατεύεται πραγματικά το φυσικό περιβάλλον.

Συμπεράσματα

– Το πρόβλημα της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, συνδέεται με τον σωστό σχεδιασμό των έργων στον κύκλο ζωής τους, την αντικειμενική κατάρτιση Μ.Π.Ε, τον διαρκή έλεγχο των μέτρων προστασίας σε κάθε στάδιο και κατά συνέπεια τον αντικειμενικό δικαστικό έλεγχο.

– Η επιτάχυνση διαδικασιών Μ.Π.Ε, Α.Ε.Π.Ο, δεν μπορεί να υποστηριχθεί με υποστελεχωμένες δημόσιες υπηρεσίες, ενώ ταυτόχρονα διευκολύνονται οι μη αντικειμενικές Μ.Π.Ε, από την έλλειψη υπόβαθρων, όπως οι Δασικοί Χάρτες (ΔΧ) και το Δασολόγιο.

Θα είμασταν σύμφωνοι στην επιτάχυνση και απλοποίηση των αδειοδοτήσεων, αν εξασφάλιζαν στην πράξη την αντικειμενικότητα των διαδικασιών εκσυγχρονισμού στα πλαίσια μιας αειφόρου ανάπτυξης των δασικών περιοχών και είχε προηγηθεί το Δασολόγιο.

– Το Δασολόγιο με τον θεματικό χαρακτηρισμό των φυτοπολυγώνων θα βοηθούσε στην πιο αντικειμενική κατάρτιση Μ.Π.Ε στις επεμβάσεις και θα έπρεπε να προυπάρχει κάθε νομοθέτησης, όπως επέβαλλε το Συνταγμα από το 1975. Πλην όμως αντί να προηγηθεί των χωροταξικών νόμων αυτό ακολουθεί. Έτσι δημιουργούνται χωροταξικά τετελεσμένα και για το Δασολόγιο.
– Το Δασολόγιο αποτελεί συνταγματική υποχρέωση του κράτους. Αυτό όμως σημαίνει την ανάγκη επιτάχυνσης των διαδικασιών κύρωσης των Δασικών χαρτών κατά εφαρμογή του Συντάγματος από το 1975, χωρίς καθυστερήσεις, από αναμορφώσεις του ΔΧ και αλληλοκαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ Δασικών χαρτών και Δασολογίου.

– Το Δασολόγιο, με τον προσδιορισμό του ειδικότερου χαρακτήρα των εκτάσεων αλλά και με τις επιπλέον πληροφορίες που παρέχει για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, όπως λόγου χάρη το ειδικό καθεστώς προστασίας στο οποίο πιθανώς να υπάγονται (αποτελεί προϋπόθεση επένδυσης), οδηγεί σε ένα είδος χαρτογράφησης των εκτάσεων που θα αποτελέσουν στο μέλλον βάση ανάπτυξης οικονομικής δραστηριότητας.

Όμως σε δασικές εκτάσεις χωρίς τα παραπάνω, ποιος θα κρίνει αντικειμενικά και αξιόπιστα, αν τα έργα Α.Π.Ε γίνονται με φειδώ, που πρέπει να χωροθετηθούν, αν υπάρχει δημόσιο συμφέρον, με άλλα πρακτικά λόγια που θα γίνουν, ποιος θα τα ελέγχει και θα τα εκτελέσει και τι μέγεθος θα έχουν;

Πρόταση

Απαραίτητη η Σύσταση ανεξάρτητης αρχής, που θα αποφασίζει για:

– την Αξιοπιστία των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε) του έργου, της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (Ε.Ο.Α) και την διαδικασία Έκδοσης Α.Ε.Π.Ο (Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων).

– θα μεριμνήσει για την εκπόνηση Ειδικού Χωροταξικού επιτρεπτών εγκαταστάσεων Α.Π.Ε σε ολόκληρη την χώρα με ισότιμα κριτήρια στην ηπειρωτική χώρα και νήσους.

– Έγκαιρη εκπόνηση των απαραίτητων υπόβαθρων (ΔΧ, Δασολόγιο) για την αντικειμενική και αξιόπιστη εκπόνηση των σχετικών μελετών (Μ.Π.Ε, Π.Π.Δ).

Όμως σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι γνώμονας, η αρχή της προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων (πηγή ζωής) σε συνδυασμό με την αρχή της αξιοποίησης, αλλά με βάση χάρτες χρήσεων γης από ειδικούς επιστήμονες, που θα ζυγίσουν ανεπηρέαστα σαν ανεξάρτητη αρχή αν είναι καλύτερο για την κοινωνία η ύπαρξη δασικής έκτασης ή άλλη χρήση. Π.χ. αν κρίνεται από μια ανεξάρτητη αρχή, ότι η οικιστική, τουριστική, αθλητική, γεωργική, βιομηχανική ή άλλη χρήση μιας δασικής έκτασης με λίγους θάμνους ή φρύγανα, έχει μεγαλύτερη αξία από την οικολογική, τότε να προκρίνεται η άλλη χρήση.

Το Κτηματολόγιο (Δασικοί χάρτες) σε συνδυασμό με το χωροταξικό σχέδιο και το Δασολόγιο, οφείλουν να εμπνέουν και να δίνουν προοπτική ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και βελτίωσης της ποιότητας ζωής στη χώρα. Σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος οι επιλογές αποτελούν προϊόν επιστημονικής τεκμηρίωσης και επιβάλλονται από τις ανάγκες της κοινωνίας.

Πηγή: dasarxeio.com