ΕΦΣΥΝ: Ελλιπής προστασία της βιοποικιλότητας
Παρότι από το 2010 προστέθηκε στο παγκόσμιο δίκτυο εθνικών πάρκων έκταση μεγαλύτερη από τη Ρωσία, το ένα τρίτο των βασικών περιοχών σε ξηρά, εσωτερικά ύδατα και ωκεανούς δεν έχει καμία κάλυψη, σύμφωνα με διεθνή έκθεση.
Μια περιοχή μεγαλύτερη από τη χερσαία μάζα της Ρωσίας προστέθηκε στο παγκόσμιο δίκτυο εθνικών πάρκων και προστατευόμενων περιοχών από το 2010, εν μέσω των αυξανόμενων πιέσεων για προστασία της φύσης, σύμφωνα με νέα έκθεση του Παγκόσμιου Κέντρου Παρακολούθησης του Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP-WCMC) και της Διεθνούς Ενωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN).
Εντούτοις, παρά αυτή τη σημαντική πρόοδο και τους συνακόλουθους πανηγυρισμούς, η έκθεση προειδοποιεί ότι το ένα τρίτο των βασικών περιοχών βιοποικιλότητας δεν έχει καμία προστατευτική κάλυψη, με τη συνδεσιμότητα μεταξύ των προστατευόμενων περιοχών να παραμένει κακή και τα κενά στην ποιότητα των έργων προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος να παραμένουν επίσης.
Οπως αναφέρεται στην έκθεση «Προστατευόμενος Πλανήτης», η διεθνής κοινότητα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο προς την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου για επέκταση της έκτασης των προστατευόμενων περιοχών και των περιοχών διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά υπολείπεται των δεσμεύσεών της σχετικά με την ποιότητα σε αυτές.
Σύμφωνα με έναν από τους 20 παγκόσμιους στόχους για τις προστατευόμενες περιοχές που τέθηκαν στη 10η διάσκεψη των κρατών που συμμετέχουν στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιολογική Ποικιλότητα (CBD), οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να έχουν προχωρήσει έως το 2020 στην προστασία του 17% των χερσαίων οικοσυστημάτων και του 10% των παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Ελλείμματα
Αυτός είναι ο μόνος από τους 20 στόχους που επιτεύχθηκε. Η έκθεση υπολόγισε ότι σήμερα το 16,64% (22,5 εκατομμύρια τετρ. χλμ.) των παγκόσμιων χερσαίων οικοσυστημάτων προστατεύεται τεκμηριωμένα και ότι ο πραγματικός αριθμός ήταν πιθανώς υψηλότερος από το 17%, καθώς δεν είναι διαθέσιμα όλα τα δεδομένα μέχρι στιγμής. Ωστόσο, οι προσπάθειες προστασίας υπολείπονται του δεύτερου μισού του στόχου, καθώς μόνο το 7,74% (28,1 εκατομμύρια τετρ. χλμ.) των θαλάσσιων ή παράκτιων οικοσυστημάτων προστατεύεται επί του παρόντος.
Εντούτοις, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για το πόσο καλά γίνεται η διαχείριση των υπαρχουσών προστατευόμενων περιοχών. «Οι προστατευόμενες περιοχές διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της απώλειας βιοποικιλότητας και έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια στην ενίσχυση του παγκόσμιου δικτύου τους. Ωστόσο, ο καθορισμός και ο υπολογισμός για περισσότερες προστατευμένες περιοχές δεν επαρκούν. Πρέπει να διαχειρίζονται αποτελεσματικά και να διέπονται δίκαια, εάν θέλουμε τα πολλά οφέλη τους σε τοπικές και παγκόσμιες κλίμακες και την εξασφάλιση ενός καλύτερου μέλλοντος για τους ανθρώπους και τον πλανήτη», λέει ο Νέβιλ Ας, διευθυντής του UNEP-WCMC.
Για να είναι αποτελεσματικές στο σύνολό τους, οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να περιλαμβάνουν σημαντικά μέρη για τη βιοποικιλότητα. Ωστόσο, το ένα τρίτο των βασικών περιοχών βιοποικιλότητας, είτε στην ξηρά, στα εσωτερικά ύδατα ή στους ωκεανούς, δεν προστατεύεται καθόλου, σύμφωνα με την έκθεση. Επιπλέον, οι προστατευόμενες περιοχές πρέπει να συνδέονται καλύτερα μεταξύ τους, έτσι ώστε να επιτρέπεται η μετακίνηση ειδών και να λειτουργούν οι οικολογικές διαδικασίες. Αλλά λιγότερο από το 8% της ξηράς προστατεύεται και συνδέεται παράλληλα, ποσοστό πολύ κάτω από το σχεδόν 17% της έκτασης που είναι τώρα υπό προστασία.
Επιπλέον, εκτός από την ανάγκη για τον καθορισμό νέων περιοχών ως προστατευόμενων, η έκθεση ζητά να αναγνωριστούν οι προσπάθειες των αυτόχθονων πληθυσμών και των τοπικών κοινοτήτων και ταυτόχρονα τα δικαιώματά τους. Οι προσπάθειες προστασίας αυτών των θεματοφυλάκων παραμένουν υποτιμημένες και υποεκτιμημένες, αν και οι συνεισφορές τους είναι εκτεταμένες για την εξασφάλιση ενός μέλλοντος για τη φύση.
Η έκθεση διαπιστώνει επίσης ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα για τη δίκαιη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών, έτσι ώστε το κόστος της προστασίας να μη βαραίνει τους ντόπιους, ενώ τα οφέλη της τα απολαμβάνουν και άλλοι. Αυτό θεωρείται κλειδί για την οικοδόμηση δικτύων προστασίας που έχουν την υποστήριξη και τη συμμετοχή ανθρώπων παντού.
Στην Ελλάδα
Η έκθεση έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή, καθώς η βιοποικιλότητα εξακολουθεί να μειώνεται, ακόμη και σε πολλές προστατευόμενες περιοχές, και οι ηγέτες του κόσμου ετοιμάζονται να συναντηθούν για συνομιλίες για τη βιοποικιλότητα στο Κουνμίνγκ της Κίνας τον Οκτώβριο για να θέσουν νέους στόχους.
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης επισημαίνει: «Το ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο στον κόσμο εγχείρημα προστασίας της βιοποικιλότητας. Σε αυτό έχουν ενταχθεί 27.863 τόποι της Ευρωπαϊκής Ενωσης, εκ των οποίων οι 446 στην Ελλάδα. Η σημασία των ελληνικών προστατευόμενων περιοχών για την ευρωπαϊκή φυσική αλυσίδα είναι χαρακτηριστική:
Από τα 1.389 προστατευόμενα είδη ζώων και φυτών τα 299 βρίσκονται στην Ελλάδα, όπως και τα 128 είδη πουλιών από τα 500 στην Ε.Ε. Και εδώ, όμως, οι εθνικοί στόχοι δεν έχουν επιτευχθεί, με πολύ μεγάλες και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις, που οδήγησαν μάλιστα στην καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο», για μη συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους.
«Αυτός ο φυσικός πλούτος της χώρας μας δέχεται νέες πιέσεις από την παλαιά και ξεπερασμένη αντίληψη περί “πλούτου” και, ενίοτε, ακόμη και στο όνομα της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής! Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα ενεργειακών επενδύσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ή εκτεταμένων αντιπλημμυρικών έργων εντός περιοχών με σπάνια βιοποικιλότητα που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Ως να μην είναι αλληλένδετες η προστασία της βιοποικιλότητας και η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης», επισημαίνει η ΕΕΠΦ.
