ΕΦΣΥΝ: Νέα μεταλλαγμένα και φυτοφάρμακα στο πιάτο μας

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο καταργεί τις περισσότερες απαιτήσεις για ελέγχους ασφαλείας για μία νέα κατηγορία μεταλλαγμένων φυτών που παράγονται με τις αποκαλούμενες νέες γονιδιωματικές τεχνικές (NGTs). ● Σύμφωνα με την Greenpeace, η πρόταση αυτή ενδέχεται να παραβιάζει τη συνταγματική νομοθεσία της Ε.Ε., η οποία εγγυάται ένα υψηλό επίπεδο προστασίας για την υγεία των ανθρώπων και το περιβάλλον, καθώς και για τα δικαιώματα των αγροτών και των καταναλωτών.

Εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένα αμφιλεγόμενο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εξαιρεί πολλούς νέους μεταλλαγμένους οργανισμούς από τους ισχύοντες κανόνες ασφαλείας στο όνομα της βιωσιμότητας, αγνοώντας τις επισημάνσεις των επιστημόνων, καθώς και τα δικαιώματα των αγροτών και των καταναλωτών. Το σχέδιο της Επιτροπής καταργεί τις περισσότερες απαιτήσεις για ελέγχους ασφαλείας για μία νέα κατηγορία μεταλλαγμένων φυτών («μεταμφιεσμένα» μεταλλαγμένα τρόφιμα τα αποκάλεσαν κάποιοι) που παράγονται με τις αποκαλούμενες νέες γονιδιωματικές τεχνικές (NGTs).

Με 307 ψήφους υπέρ, 263 κατά και 41 αποχές, το Ευρωκοινοβούλιο άνοιξε τον δρόμο, ενόψει των διαπραγματεύσεων που θα γίνουν με τα κράτη-μέλη, σχετικά με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις νέες γονιδιωματικές τεχνικές με τις οποίες επιτυγχάνεται η δημιουργία στοχευμένων μεταλλάξεων (μεταλλαξιογένεση) στο γονιδίωμα των ζωντανών οργανισμών. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές τους, οι νέες τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν το σύστημα τροφίμων μας να γίνει πιο βιώσιμο και ανθεκτικό, αναπτύσσοντας βελτιωμένες φυτικές ποικιλίες που θα είναι ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή και στα παράσιτα, θα έχουν μεγαλύτερη απόδοση ή θα απαιτούν λιγότερα λιπάσματα και φυτοφάρμακα.

Επί του παρόντος, όλα τα φυτά που παράγονται μέσω τέτοιων τεχνικών υπόκεινται στους ίδιους κανόνες με τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Οι ευρωβουλευτές συμφώνησαν με την πρόταση να υπάρχουν δύο κατηγορίες φυτών και διαφορετικοί κανόνες για κάθε κατηγορία. Τα φυτά NGT, που θεωρούνται ισοδύναμα με τα συμβατικά φυτά (φυτά NGT 1), θα απαλλάσσονται από τις υποχρεώσεις της νομοθεσίας για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, ενώ αυστηρότεροι κανόνες θα ισχύουν για όλα τα άλλα φυτά NGT (φυτά NGT 2). Οι ευρωβουλευτές θα επιδιώξουν να παραμείνει υποχρεωτική η σήμανση προϊόντων που προέρχονται από φυτά NGT 1 και 2.

Για τα φυτά NGT 1, οι ευρωβουλευτές θέλουν να αλλάξει το εύρος και ο αριθμός των απαιτήσεων που έχουν θεσμοθετηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να μπορούν να θεωρούνται ως ισοδύναμα με συμβατικά φυτά και όχι με τα γενετικά τροποποιημένα. Για τα φυτά NGT 2, οι ευρωβουλευτές συμφωνούν να παραμείνουν σε ισχύ οι περισσότερες από τις απαιτήσεις της νομοθεσίας για τα μεταλλαγμένα, η οποία είναι από τις αυστηρότερες στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας έγκρισής τους. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον.

Με το ψήφισμά τους οι ευρωβουλευτές ζητούν να απαγορευτούν πλήρως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για όλα τα φυτά NGT, το φυτικό υλικό, τα μέρη των φυτών αυτών, τις γενετικές πληροφορίες, καθώς και τα χαρακτηριστικά των διαδικασιών στις οποίες έχουν υποβληθεί. Κι αυτό, προκειμένου να μην υπάρχει νομική αβεβαιότητα, να μην αυξηθεί το κόστος και να μη δημιουργηθούν νέες μορφές εξάρτησης για τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους. Αυτό ήταν κάτι που συμπεριλαμβανόταν στις έντονες επιφυλάξεις που έχουν διατυπώσει περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace, που υποστηρίζουν ότι με την απορύθμιση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα μεταλλαγμένα που επιχειρείται σήμερα, οι αγρότες στην Ευρώπη θα πληρώσουν ένα υψηλό τίμημα, καθώς θα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από λίγες εταιρείες σπόρων, ενώ παράλληλα θα διατρέχουν τον κίνδυνο μηνύσεων από τις πολυεθνικές που κατέχουν τις πατέντες των μεταλλαγμένων. Ηδη, μόλις τέσσερις εταιρείες ελέγχουν πάνω από το 60% της παγκόσμιας αγοράς σπόρων: η Bayer, η Corteva, η ChemChina-Syngenta και η BASF.

Σύμφωνα με την Greenpeace, εφόσον η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τελικά υιοθετηθεί, ενδέχεται να παραβιάζει τη συνταγματική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία εγγυάται ένα υψηλό επίπεδο προστασίας για την υγεία των ανθρώπων και το περιβάλλον, καθώς και για τα δικαιώματα των αγροτών και των καταναλωτών. Επίσης, ο νόμος θα μπορούσε να καταστρατηγεί το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια, μία διεθνή συμφωνία δεσμευτική για την Ευρωπαϊκή Ενωση και τα κράτη-μέλη της, η οποία ρυθμίζει τη διασυνοριακή κυκλοφορία μεταλλαγμένων.

Το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης δίνει στα κράτη το δικαίωμα να αποφασίζουν εάν θα επιτρέπουν την εισαγωγή μεταλλαγμένων. Με την απορρύθμιση των νέων μεταλλαγμένων, η Ευρωπαϊκή Ενωση καταργεί αυτό το δικαίωμα για τα κράτη εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης, καθώς η διασυνοριακή κυκλοφορία των νέων μεταλλαγμένων φυτών δεν θα υπόκειται πλέον στις διαδικασίες κοινοποίησης και συγκατάθεσης που ισχύουν, σύμφωνα με τους τρέχοντες κανονισμούς για τα μεταλλαγμένα πριν από την εξαγωγή τους.

Μετά την ψηφοφορία, το Ευρωκοινοβούλιο είναι πλέον έτοιμο να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. σχετικά με τα τελικό κείμενο της νομοθεσίας. Κι αυτό, παρόλο που τον Νοέμβριο του 2023 περισσότεροι από 70 επιστήμονες και ακαδημαϊκοί εξέφρασαν την ανησυχία τους για τη βεβιασμένη διαδικασία υιοθέτησης της πρότασης, πριν από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2024, χωρίς να έχει προηγηθεί επαρκής δημόσιος διάλογος.

Λίγο πρωτύτερα της ψηφοφορίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέσυρε τον ευρωπαϊκό κανονισμό Sustainable Use Regulation (SUR) που προβλέπει μείωση 50% στη χρήση φυτοφαρμάκων ώς το 2030. Με αυτή την απόφαση, η αγροχημική βιομηχανία θα διατηρήσει τα κέρδη της και οι μεγάλοι παραγωγοί, κυρίως δημητριακών και ζωοτροφών, θα συνεχίσουν να επεκτείνουν μονοκαλλιέργειες φθηνών αγροτικών προϊόντων με ευρεία χρήση φυτοφαρμάκων, αφού οι αρνητικές επιπτώσεις τους στην υγεία και το περιβάλλον δεν υπολογίζονται στην τιμή των τροφίμων. Αλλωστε, το μόνο βέβαιο είναι ότι η παράλληλη χαλάρωση των κανονισμών για τα φυτοφάρμακα και τα μεταλλαγμένα ωφελεί μόνο τους αγροχημικούς κολοσσούς.