ΕΦΣΥΝ: Σε ποιον ανήκει η γη;

«Ακόμα και μια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος, ακόμα και όλες μαζί οι σύγχρονες κοινωνίες δεν είναι ιδιοκτήτες της γης. Εχουν απλώς την κυριότητα της, την επικαρπία της, και οφείλουν σαν καλοί οικογενειάρχες να την κληροδοτήσουν βελτιωμένη στις επόμενες γενιές». Η ρήση αυτή του Καρλ Μαρξ θα μπορούσε να είναι η απάντηση στο ερώτημα «σε ποιον ανήκει η γη;» που έθεσε η ομάδα καλλιτεχνών «Οχι Παίζουμε» μέσα από τη δράση UrbanDig Project.

Ωστόσο, σε έναν πολιτισμό της κατανάλωσης και της καταστροφής, σε μια κοινωνία που έχει χάσει τον προσανατολισμό της, η ρήση του Μαρξ φαίνεται πιο ουτοπική από ποτέ.

Η δημιουργικότητα υπάρχει μέσα στους ανθρώπους. Βγαίνει σε κάθε έκφανση της ζωής μας. Από τον λόγο που εκφέρουμε και τον τρόπο που δουλεύουμε μέχρι την ψυχαγωγία και την επικοινωνία μας με τους άλλους ανθρώπους. Αυτή τη δημιουργικότητα που αφήσαμε να ατονήσει, που την κρύψαμε βαθιά μέσα μας, ο πολιτισμός έχει τη δύναμη να την ξεκλειδώσει. Και τότε ο ίδιος ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος, μπορεί να γίνει ο πηλός που θα χτίσει από την αρχή τον εαυτό του και μετά, την κοινωνία που όλοι είμαστε μέρος της.

«Το νέο UrbanDig Project διερευνά το θέμα της ιδιοκτησίας της υπαίθρου από τα χρόνια των κολίγων και γαιοκτημόνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι τις μέρες μας», λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής Γιώργος Σαχίνης για τις 15 βραδιές ομιλιών και παραστάσεων.

«Η πρώτη παράσταση “Θάνος Βλέκας” είναι μια πρωτότυπη θεατρική διασκευή του μόνου λογοτεχνικού έργου του πολιτικού Παύλου Καλλιγά (1814-1896) και η δεύτερη παράσταση “Κάτω από τον καθαρό ουρανό” είναι φτιαγμένη από σύγχρονες μαρτυρίες από την Αρκαδία. Τις σύντομες αυτές παραστάσεις προλογίζει κάθε βραδιά ένας καλεσμένος, με στόχο να προκαλέσει το κοινό να σκεφτεί το θέμα της ιδιοκτησίας της γης.

Μέσα από τις βραδιές αυτές η ομάδα μας Οχι Παίζουμε/UrbanDig Project επιθυμούσε να συστήσει τη θεματική “Σε ποιον ανήκει η γη;” και να προσκαλέσει τους θεατές να συμμετάσχουν στη συνέχεια της διερεύνησης του ερωτήματος μέσα από μελλοντικές δράσεις που συλλογικά θα σχεδιάσουμε», λέει ο κ. Σαχίνης.

Για τις εθνικές γαίες που δημιουργήθηκαν μετά την Επανάσταση του 1821, για την «άφθαρτη γη», όπως ονομάζεται, μίλησε ο Δημήτρη Ψυχογιός, για «το συλλογικό αγαθό που χάνεται» είπε η Μαργαρίτα Καραβασίλη, για τη «γη που την αντιλαμβανόμαστε πλέον με όρους real estate» ανέλυσε η Marija Maric.

Κάτω από τον καθαρό ουρανό

Στο δεύτερο κομμάτι της παράστασης ακούγονται προφορικές μαρτυρίες από τη σύγχρονη ορεινή Αρκαδία. Είναι αποτέλεσμα επιτόπιας έρευνας της Μεταξίας Μαρκάκη και της Ειρήνης Ηλιοπούλου. «Τα τοπία που επισκέφτηκα στην ορεινή και ημι-ορεινή Αρκαδία είναι “δυσπρόσιτα” βοσκοτόπια και αγροτική γη, συχνά μακριά από τουριστικά και οδικά δίκτυα. Τα χωριά είναι μικρά και έχουν χάσει τον μόνιμο πληθυσμό τους, οι κάτοικοι νιώθουν ξεχασμένοι, οι φωνές τους δεν ακούγονται.

Υπάρχει η αίσθηση περιφερειοποίησης, περιθωριοποίησης και μιας αγεφύρωτης απόστασης που τους χωρίζει από το “κέντρο” και την πόλη”», θα πει η Μεταξία Μαρκάκη για το υλικό που συγκέντρωσε και το οποίο παρουσιάστηκε πάνω στη σκηνή σε έναν μεγάλο χάρτη σχεδιασμένο από την Αννα Μαγουλιώτη και τη Νάντια Σώκου.

Ονόματα χωριών, μαρτυρίες κατοίκων, φωτογραφίες, στατιστικά διαγράμματα, αποσπάσματα από το κτηματολόγιο, ερευνητικά σκίτσα, αριθμός μόνιμων αλλά και εποχικών κατοίκων, αγγίζουν τις πολλαπλές διαστάσεις της σύγχρονης ελληνικής υπαίθρου και συνθέτουν μια πολυεπίπεδη γη, ένα παλίμψηστο πάνω στο οποίο περπατούν οι ηθοποιοί μιλώντας για το σήμερα. «Η γη αυτή, μέσα από τη δική της οπτική, διηγείται τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Από τη μετανάστευση στο εξωτερικό και τη μετοίκηση στις πόλεις μέχρι τις νέες κοινωνικές πραγματικότητες και τις αναδυόμενες οικονομίες», αναφέρει η Μεταξία για τα γεγονότα που έχουν συμβεί στην Αρκαδία – από τις μεγάλες πυρκαγιές μέχρι την εγκατάσταση ανεμογεννητριών και την εξαγορά της γης από μεγάλες εταιρείες για επενδύσεις.

«Βοσκοί και βοσκοτόπια βρέθηκαν άθελά τους αντιμέτωποι με την ενεργειακή μετάβαση και τις πολυεθνικές εταιρείες» συνεχίζει, θέτοντας τα ερωτήματα της παράστασης και του πρότζεκτ. Σε ποιον ανήκει τελικά η γη; Πώς έφτασε σε εμάς; Κάτω από ποιες πιέσεις βρίσκεται αυτή τη στιγμή; Τι έχουμε να διεκδικήσουμε, τι πρέπει να φροντίσουμε και τι να προστατεύσουμε; «Αυτά είναι τα επίκαιρα ερωτήματα σε μια οριακή στιγμή για το περιβάλλον και τις κοινωνίες. Γι’ αυτό καλύτερα από εμάς απαντά η παράστασή μας», συμπληρώνει η Ειρήνη Ηλιοπούλου και καταλήγει: «Εδώ που τα λέμε, η ιδιοκτησία πάνω στη γη είναι έτσι κι αλλιώς κάτι παράλογο. Παράλογο και γελοίο».

Δεν ανήκει σε μένα, εγώ ανήκω σ’ αυτήν

«Εμείς ανήκουμε στη Γη, νομάδες πάνω στη Γη κινούμαστε και στο τέλος επιστρέφουμε οπωσδήποτε σ’ αυτή. Η Γη είναι πάντα εκεί. Εμείς απλώς περνάμε πάνω της», θα πει ο καθηγητής του ΕΜΠ Παναγιώτης Τουρνικιώτης, θίγοντας με τον δικό του μοναδικό τρόπο το γεγονός ότι οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε τη γη με όρους ιδιοκτησίας. Και αφού η γη μάς ανήκει, έχουμε και το δικαίωμα να την καταστρέφουμε. Αυτός άλλωστε δεν είναι και ο πυρήνας του καπιταλιστικού συστήματος; Να παίρνει όλα τα ζωντανά και να τα μετατρέπει σε νεκρά, «έτσι, όπως το αρχαίο δάσος των Σκουριών δεν θα επιστρέψει ποτέ από την υποβάθμιση που υπέστη από τις εταιρείες εξόρυξης χρυσού, έτσι δεν θα επιστρέψει ποτέ και ο νυχτερινός έναστρος ουρανός από την υποβάθμιση που θα υποστεί από τις συστάδες των δορυφόρων των διαστημικών εταιρειών του Ελον Μασκ και του Τζεφ Μπέζος, που σε λίγα χρόνια θα είναι ορατοί από τη Γη», θα πει η υπογράφουσα αυτό το άρθρο που είχε τη χαρά και την τιμή να συμμετάσχει μαζί με πλήθος άλλων αξιόλογων ομιλητών στο πρώτο μέρος του UrbanDig Project.

UrbanDig Project
Θέατρο «Σημείο», Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα
Παραστάσεις: 26-27/2, 5-6/3, 12-13/3, 19-20/3
Ερμηνεύουν: Γιώργος Φριντζήλας, Γρηγόρης Μπαλλάς, Γιάννης Ασκάρογλου
Photo credits: Αλέκος + Χρήστος Μπουρελιάς