Ιστορικό

Οι υπάρχουσες μικρές ανεμογεννήτριες στο Καλυβάρι εγκαταστάθηκαν τη δεκαετία του ’90 από τη Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ) με συνολική ισχύ 1,7 μεγαβάτ. Τα τελευταία δέκα χρόνια, ωστόσο, υπήρξε μία εξέλιξη στον τομέα αυτό με τελείως διαφορετική κλίμακα. Ουσιαστικά, στην Άνδρο δεν υπάρχει ένα ενιαίο αιολικό πρόγραμμα που να παραπέμπει σε έναν κεντρικό σχεδιασμό. Αυτό που συμβαίνει είναι στην πράξη το συνολικό αποτέλεσμα της υποβολής αιτήσεων εγκατάστασης ανεμογεννητριών από μεμονωμένες εταιρείες, όπου εκείνες θεωρούσαν ότι θα εξασφάλιζαν μεγαλύτερο κέρδος. Εντός σύντομου χρονικού διαστήματος, σχεδόν κάθε βουνοκορφή δεσμεύτηκε για τη μελλοντική εγκατάσταση ανεμογεννητριών βιομηχανικής κλίμακας. Επιλέγουμε τον όρο «βιομηχανική» διότι ο επικρατέστερος όρος «αιολικά πάρκα» δεν προσφέρεται για να περιγράψει τις συστάδες γιγάντιων ανεμογεννητριών τουλάχιστον 100 μέτρων ύψους. Επί του παρόντος, περισσότερες από εκατό τέτοιες ανεμογεννήτριες έχουν ήδη αδειοδοτηθεί για να εγκατασταθούν σε διάφορα μέρη του νησιού, ενώ εκατοντάδες άλλες ακόμα αναμένουν να λάβουν την τελική άδεια εγκατάστασης (βλ. χάρτη). Εκτός από τους ιδιοκτήτες γης των θέσεων όπου έχουν χωροθετηθεί οι ανεμογεννήτριες, ούτε οι ιδιοκτήτες των γειτονικών εκτάσεων αλλά ούτε και η κοινή γνώμη έχει ενημερωθεί ή ερωτηθεί σχετικά με την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών. Ως αποτέλεσμα αυτής της έλλειψης σχεδίου, οι περισσότερες προστατευόμενες περιοχές και οι φυσικοί βιότοποι στο νησί απειλούνται με ολική ή μερική καταστροφή από τη μαζική εκσκαφή εκατομμυρίων κυβικών μέτρων γης.

Εκτός από τις υπάρχουσες μικρές ανεμογεννήτριες που αναφέρονται παραπάνω, οι πρώτες τρεις ανεμογεννήτριες εγκαθίστανται στην παρούσα φάση. Η απάντηση, λοιπόν, είναι ΤΩΡΑ.

Οι παλιές είναι τύπου Vestas ισχύος 225 κιλοβάτ, δηλαδή με ισχύ μικρότερη από ένα δέκατο σε σύγκριση με αυτές που έχουν αδειοδοτηθεί προς εγκατάσταση: Enercon E-70 (βλ. παρακάτω τεχνικά χαρακτηριστικά) 

Στο χωριό Καλυβάρι, στη Βόρεια Άνδρο. Οι πρώτες από τις νέες που ήδη εγκαθίστανται, έχουν χωροθετηθεί σε κοντινή απόσταση. Οι τσιμεντένιες βάσεις έχουν ήδη δημιουργηθεί. 

– Μόνιμη αλλοίωση του τοπίου και του χαρακτήρα του νησιού, τα οποία έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα μίας αρμονικής σύνθεσης αφενός μακραίωνων γεωφυσικών μεταβολών και αφετέρου πολιτισμικών παρεμβάσεων, δίνοντας στο τοπικό ανάγλυφο τη μορφή που βλέπουμε, αισθανόμαστε και αγαπάμε. 

– Μη αναστρέψιμη απώλεια φυσικών βιοτόπων και σπάνιας βιοποικιλότητας.

– Ακύρωση όλων των δυνατοτήτων μίας αειφόρου ανάπτυξης της Άνδρου ως εναλλακτικού τουριστικού προορισμού, όπως έχει διαφανεί μέσα από το εγχείρημα αξιοποίησης των μονοπατιών της.

– Κοινωνική σύγκρουση ανάμεσα στους λίγους που θα επωφεληθούν οικονομικά από τις ανεμογεννήτριες και τους πολλούς που θα υποστούν ζημιά. 

Μόλις ξεκίνησε. Εάν δεν υπάρξει σθεναρή αντίσταση, πολύ σύντομα θα λάβει πλήρη έκταση.

Κατόπιν των μαζικών αντιδράσεων των κατοίκων της Τήνου και της Πάρου, η τοπική κοινωνία καθώς και οι Σύλλογοι και Φορείς του νησιού έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους στην κοινή προσπάθεια των Δήμων Άνδρου και των υπόλοιπων νησιών των Κυκλάδων να πείσουν τον αρμόδιο υπουργό να επιβάλει αναστολή των εργασιών εγκατάστασης των ανεμογεννητριών έως ότου ολοκληρωθεί η κατάρτιση μίας έγκυρης χωροταξικής μελέτης. 

Εκτός από τις συνέπειες σε οπτικό επίπεδο, την υποβάθμιση του τοπίου και την απομείωση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων, λόγω του περιορισμού του υδροφόρου ορίζοντα, υπάρχουν επίσης σημαντικά προβλήματα θορύβου (τόσο σε επίπεδο ήχων όσο και υποήχων) καθώς και φωτοσκίασης. Τα επίπεδα θορύβου που αναφέρονται στις μελέτες αφορούν την κάθε ανεμογεννήτρια ξεχωριστά. Ωστόσο, ο συνολικός θόρυβος από όλες τις ανεμογεννήτριες μαζί είναι πολύ πιο ενοχλητικός.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει τεχνο-οικονομικά βιώσιμη μέθοδος αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται σε αυτή την κλίμακα. Σε ένα πρόσφατο άρθρο που δημοσίευσε η γερμανική εφημερίδα «Die Welt» αναφέρεται ότι θα χρειάζονταν 20.000 σταθμοί αντλησιοταμίευσης για την άντληση και ταμίευση ποσοτήτων νερού σε συγκεκριμένο υψόμετρο, για την αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας που παράγεται από τις 30.000 εγκατεστημένες ανεμογεννήτριες στη Γερμανία. Κάτι τέτοιο, εκτός από τεχνικά και οικονομικά παράλογο, είναι και γεωγραφικά αδύνατο.  

Το παραπάνω δυσοίωνο σενάριο για την Άνδρο δεν είναι παρά μόλις ένα μέρος ενός εγχειρήματος τρισεκατομμυρίων ευρώ που αποβλέπει στην ολοκλήρωση μίας αισιόδοξης, πανάκριβης αλλά μάταιης μετάβασης σε μία ηλεκτροπαραγωγή απαλλαγμένη από τη χρήση άνθρακα. Η βάση αυτής της άνευ προηγουμένου έμμεσης φορολόγησης (ο πρωθυπουργός της Βαυαρίας την αποκάλεσε τη μεγαλύτερη μεταφορά χρημάτων από τους φτωχούς στους πλούσιους από την εποχή του πολέμου) είναι η υπόθεση ότι κάθε κιλοβατώρα που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υποκαθιστά μία κιλοβατώρα από ορυκτά καύσιμα. Στην πράξη, ωστόσο, χωρίς δυνατότητα αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας, η υπόθεση αυτή αποδεικνύεται ως αβάσιμη. Στην περίπτωσή μας, όχι μόνο θα πληρώσουμε πάρα πολλά για κάτι πολύ λίγο, αλλά κινδυνεύουμε και να χάσουμε για πάντα το τοπίο μας, τους βιοτόπους του και την ίδια μας την ταυτότητα. 

Όπως ειπώθηκε παραπάνω, η Άνδρος θα αντιμετωπίσει μία ολική και μόνιμη αλλαγή προς το χειρότερο. 

Θα έχει καταστρεπτικές συνέπειες στον τουρισμό, κυρίως δε στον εναλλακτικό τουρισμό. Τελευταία, ο πεζοπορικός τουρισμός έχει αναδειχθεί σε συγκριτικό πλεονέκτημα της Άνδρου, ένα πλεονέκτημα που πρόκειται να χαθεί εξαιτίας της μαζικής εγκατάστασης ανεμογεννητριών στο νησί. 

Πολλές περιοχές που παραμένουν ακόμα άθικτες είτε εντός είτε εκτός του οικιστικού ιστού θα ισοπεδωθούν και θα μετατραπούν δια παντός σε βιομηχανικές περιοχές. Αυτό θα τις κάνει ακατάλληλες για κατοίκηση, τουριστική αξιοποίηση και για άλλες χρήσεις.

Τα νησιωτικά οικοσυστήματα είναι πολύ εύθραυστα και αποσταθεροποιούνται με ευκολία. Οι βιομηχανικής κλίμακας ανεμογεννήτριες θα αποτελέσουν καταδίκη για την άγρια πανίδα, κυρίως για τα άγρια πουλιά. Δυστυχώς, προστατευόμενα είδη αετών και γερακιών διατηρούν τις φωλιές τους στις περιοχές που αντιμετωπίζουν κίνδυνο καταστροφής λόγω των ανεμογεννητριών. 

Οι βορειο-ευρωπαϊκή βαριά βιομηχανία, οι «επενδυτές» και σε πολύ μικρότερο βαθμό οι ντόπιοι εργολάβοι και παραγωγοί τσιμέντου. Ένα μικρό ποσοστό ύψους 3% των χρημάτων με τα οποία θα χρηματοδοτήσουμε όλοι εμείς τις τεράστιες κρατικές επιδοτήσεις προς τις ιδιωτικές εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τις ανεμογεννήτριες θα επιστραφεί στον τόπο. Η υπόθεση αυτή ξυπνά μνήμες από την εποχή της αποικιοκρατίας.

Η συντήρηση και ο έλεγχος θα γίνεται κυρίως αυτόματα. Ένα άτομο θα διορισθεί για τη φύλαξη των εγκαταστάσεων ενώ όλη η συντήρηση θα πραγματοποιείται από εξειδικευμένο προσωπικό εκτός Άνδρου. 

Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει… Ένα είναι σίγουρο: τα χιλιάδες κυβικά μέτρα τσιμέντου θα παραμείνουν στο έδαφος για πάντα, όπως και τα πολλαπλά σημάδια στο τοπίο, μνημεία της αδιαφορίας μας. 

The existing small ones in Kalivari were installed back in the 1990s by the public power corporation (DEH) 1,7 MW installed capacity in total. In the past 10 years something of a completely unprecedented scale started unfolding.

Actually there is no such thing as an Andros wind farm project, this would imply that there has been some kind of central planning. In fact what is happening is the cumulative result of individual companies  applying for permits wherever they thought more profits would be secured. Soon almost every cliff was reserved as a future industrial wind turbine installation site. We choose to use this term, industrial, because clusters of 100 metre tall steel giants can hardly be described as ‘farms’

Currently more than 100 such turbines have been given the permit to be installed all over the island and hundreds more are due to receive the final approval.  (see map) Apart from the land owners of the actual sites, neither the neighboring property owners nor the public have been informed or asked their opinion. As a result of this lack of planning most protected areas or nature reserves are under threat of total or partial destruction by massive excavations in the order of millions of cubic meters.

Apart from the aforementioned small  park the first three turbines are being installed now. So the answer is NOW.

Vestas 225 KW, less than one tenth in capacity compared to the Enercon E71 which most new installations will use.

In the village of Kalivari in the north. The first of the new wave, or should we say tsounami, are being installed near by. The cement bases have been completed.

At that time there was no connection with the mainland and the power was fed into the local grid, albeit small, the intermittent nature of this power caused problems. 

This small wind farm was installed among the houses of the village. Locals put up with it because of the money they received. Other communities further away did not seem to mind.

Several hundred machines 100 or more metres, practically everywhere.

Mostly Enercon 71, 2,3 MW installed capacity each and also some much bigger ones, 3 MW each

Permanent alteration of the landscape and character of the island, a result of millenia of natural and cultural forces working in harmony, sculpting  what we see, feel and love.

Irreversible loss of habitats and biodiversity.

Exclusion of all possibilities for Andros to develop in sustainable ways like the footpaths project has demonstrated.

Cultural division between the few who will financially benefit and the majority who will suffer.

Only outside investors.

It is only just beginning. Once started, if not strongly opposed, it will very quickly take off.

Practically everywhere.

It is being fed in the country’s central grid, exported from Andros.

Following the mass protests of Tinos and Paros, local communities and associations as well as individual citizens of Andros support the Andros municipality in a common attempt, together with the other islands, to convince the responsible minister to impose a moratorium of ongoing works until a proper planning project is completed.

If we all work together and the above mentioned moratorium is put in force, we can contribute many ideas and alternatives in the planning procedure. For example first making maximum use of small scale applications, using much smaller machines, implement a multilateral policy for reducing emissions in energy conservation, forest management, agricultural policy, transport, building etc

Apart from the visual impact, the landscape degradation, the reduction of available water by impoverishing the aquifers there are also big problems with noise (both audible and infrasounds) and also shadows. The noise levels measured in the surveys are calculated for individual machines, the aggregate is much more disturbing. 

Unfortunately there are no techno economically feasible methods to store electricity in this scale. In a recent report in the German newspaper ‘Die Welt’ it was stated that one would need 20000 dams to pump water upstream for storage to accommodate the erratic power of Germany’s 30 000 wind turbines. That is, apart from being technically and financially absurd, geographically impossible.

The Andros predicament is only a part of a several trillion Euro project to complete a hopeful, expensive but futile transition to carbon free electricity production. The basis of this unprecedented indirect taxation (the prime minister of Bavaria called it the biggest money transfer from the poor to the rich since the war) is the assumption that every kw hour contributed by renewables is replacing one produced by fossil fuels. In practice however, without available storage, this has been proven to be false. (see EoN netz and York) Here apart from paying too much for too little we are threatened to lose -once and for all- our landscape, our habitats, our very identity.

Hidden content

As mentioned above we are facing a total and permanent transformation for the worse.

It will have devastating effects on tourism, especially alternative forms. The recent example of hiking has proven this to be the comparative advantage of Andros, an advantage that will be lost.

Many areas that are still in a pristine condition with or without existing settlements will be bulldozed over and permanently converted to industrial sites, thus making them unsuitable for habitation, touristic activities or any other use. 

Island ecosystems are very fragile and easily destabilized. Industrial wind will be detrimental to wildlife, especially birds. Sadly protected eagles and falcons nest in areas that will be destroyed.

North European heavy industry, the ‘investors’ and to a much lesser extent the local bulldozers and concrete producers. A very small percentage amounting to 3% of the huge subsidies we all pay for this destruction will be returned to the locals. The whole affair brings back memories of colonial times.

Maintenance and control is mainly automatic. One person only will be employed for guarding the installation while all maintenance will be carried out by specialized outsiders.

Who knows… One thing is certain, the thousands of cubic meters of reinforced concrete will stay in the ground forever, so will the multiple scars on the landscape. Monuments of our indifference.