ΕΦΣΥΝ: Οδοιπορικό στα άκρα – Θοδωρής Αθανασιάδης

Κρυμμένο πίσω από πανύψηλες βουνοκορφές, με φόντο τις χιονισμένες και κατάφυτες από οξιές πλαγιές και σε απόσταση αναπνοής από το χιονοδρομικό κέντρο της Βίγλας, τις Πρέσπες, την Καστοριά και τη Φλώρινα, το Πισοδέρι, σκαρφαλωμένο σε ύψος 1400 μέτρων, δεν μπορεί παρά να αποτελεί έναν ξεχωριστό ορεινό προορισμό.

Οι φίλοι και γνώστες της περιοχής, εδώ στη βορειοδυτική εσχατιά της χώρας μας, αναγνωρίζουν ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα μέρη της ελληνικής ορεινής γης. Οι υπόλοιποι θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν έναν αυθεντικό βουνίσιο κόσμο, να παίξουν με το χιόνι, ν’ απολαύσουν τις υπέροχες δασικές διαδρομές και ν’ ανακαλύψουν στις Πρέσπες και στα γειτονικά Κορέστεια έναν διαφορετικό ταξιδιωτικό προορισμό.

Στροφές, βουνά και πάλι στροφές

Είτε έρχεσαι από τη Φλώρινα είτε ανηφορίζεις από την Καστοριά, θα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για γερή ανάβαση σε δρόμο που τα Σαββατοκύριακα παρουσιάζει αρκετή κίνηση, ιδίως όταν λειτουργεί το χιονοδρομικό κέντρο. Συνήθως αυτήν την εποχή εδώ πέφτουν και τα πρώτα χιόνια, γι’ αυτό και θα πρέπει ο οδηγός να έχει μαζί του αλυσίδες και να οδηγεί με σύνεση ιδίως αν έχει ξάστερα βράδια που επιφυλάσσουν πρωινό παγετό, κυρίως στα σκιερά σημεία.

Στην κορύφωση της ανάβασης συναντάμε το χιονοδρομικό κέντρο Βίγλας – Πισοδερίου και στη συνέχεια το χωριό Πισοδέρι που βρίσκεται πάνω στον οδικό άξονα ο οποίος συνδέει τη Φλώρινα με τις Πρέσπες.

Συνολικά να υπολογίζετε ότι από την πρωτεύουσα του ακριτικού νομού έως το χιονοδρομικό κέντρο Πισοδερίου θα χρειαστεί να καλύψετε 20 χιλιόμετρα και στη συνέχεια ακόμη 6 χλμ. μέχρι το χωριό Πισοδέρι.

Εξίσου περιπετειώδης, αλλά επίσης πανέμορφη, είναι η οδική διαδρομή από την Καστοριά. Θα προτείνουμε να ακολουθήσετε τον παλιό δρόμο προς τις Πρέσπες που συνταξιδεύει με την κοίτη του Λαδοπόταμου –παραπόταμου του Αλιάκμονα– θα περάσετε τα Κορέστεια και στο κομβικό σημείο κοντά στο Τρίγωνο θα στρίψετε δεξιά όπως δείχνουν οι ταμπέλες για Πισοδέρι, Χιονοδρομικό Κέντρο. Συνολικά να υπολογίζετε Καστοριά – Πισοδέρι 45 χιλιόμετρα.

Στάση των καραβανιών, αλλά και «μήλον της Εριδος»

Το Πισοδέρι είναι χτισμένο πάνω σ’ ένα από τα ελάχιστα φυσικά περάσματα της ορεινής Μακεδονίας που χρησιμοποιείται αδιάλειπτα εδώ και χιλιάδες χρόνια για τη μεταφορά εμπορευμάτων από τα λιμάνια της Αδριατικής προς το Αιγαίο και γενικότερα προς την Ανατολή και το αντίστροφο.

Ετσι, παρά το μεγάλο υψόμετρο και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, στην περιοχή έχουν βρεθεί ίχνη αρχαίων οικισμών. Μάλιστα, είναι πιθανόν εδώ να βρισκόταν η αρχαία πόλη της Πελαγονίας, Πισσαίον.

Το χωριό δημιουργήθηκε σιγά σιγά γύρω από τα χάνια που υπήρχαν πάνω σε αυτόν τον ορεινό δρόμο που τον διέσχιζαν τα καραβάνια μεταφέροντας ανθρώπους και εμπορεύματα. Οι ταλαιπωρημένοι ταξιδιώτες έβρισκαν εδώ στέγη, φαγητό και ασφάλεια, προκειμένου να ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους για τη συνέχεια.

Οι Πισοδερίτες, καθώς γνώριζαν τα ορεινά περάσματα σαν το σπίτι τους, είχαν μάθει ν’ αποφεύγουν τις κακοτοπιές. Με την πάροδο του χρόνου εξελιχθήκαν σε ικανότατους κυρατζήδες –αγωγιάτες– και διακρίθηκαν στο μεταπρατικό εμπόριο.

Τα γύρω βουνά και τα δάση ήταν ανέκαθεν αετοφωλιά των ανταρτών και των κατατρεγμένων, αλλά και θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Το 1905 οι Βούλγαροι κατέλαβαν το Πισοδέρι και έκαψαν το ιστορικό μοναστήρι της Αγ. Τριάδας. Το 1916, έπειτα από σκληρή μάχη, οι σύμμαχοι Γάλλοι – Αγγλοι κυριαρχούν στην περιοχή και ελέγχουν με τον τρόπο αυτό το πέρασμα από τη Δύση στην Ανατολή…

Φτάνοντας εδώ, θα σας προϋπαντήσουν οι άφθονες, όχι όμως ιδιαίτερα καλαίσθητες, ταβέρνες και ψησταριές που υπάρχουν παραταγμένες κατά μήκος του δρόμου. Ωστόσο, τις εντυπώσεις κερδίζει το επιβλητικό κτίριο όπου στεγαζόταν η περίφημη Μοδέστειος Σχολή, κτίσμα του 1903, που σήμερα λειτουργεί ως ξενώνας.

Αξίζει να επισκεφθείτε την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, κτισμένη το 1848 και το μικρό μουσείο που υπάρχει δίπλα της, όπου εκτός των άλλων φυλάγονται και μερικά πιο προσωπικά αντικείμενα του Παύλου Μελά.

Το χιονοδρομικό κέντρο

Το χιονοδρομικό κέντρο βρίσκεται στη θέση Βίγλα και σε ύψος 1.650 μέτρων. Το σαλέ εξυπηρετεί τους εκατοντάδες επισκέπτες του χειμώνα. Υπάρχει άνετος χώρος στάθμευσης αν και τις μέρες της αιχμής ο συνωστισμός δεν αποφεύγεται. Oταν δεν υπάρχουν χιόνια, το χιονοδρομικό κέντρο παραμένει ανοιχτό ως κέντρο υπαίθριων σπορ.

Eτσι, κατόπιν συνεννόησης μπορείτε να κάνετε mountain bike και ορειβασία ακολουθώντας το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6, ή ιππασία με εκπαιδευμένα άλογα, συνοδεία έμπειρου οδηγού.

Τρεις εκδρομές που μπορείτε να κάνετε με αφετηρία το Πισοδέρι

Πισοδέρι – Πρέσπες: Πολύ κοντά στο Πισοδέρι, αν και δεν υπάρχει οπτική επαφή, βρίσκεται η λεκάνη της Πρέσπας (25 χλμ.) με τις δύο μαγευτικές λίμνες. Ο Aγιος Γερμανός, η Μικρολίμνη, ο οικισμός των Ψαράδων και τ’ άλλα παραλίμνια χωριά (την περιοχή την έχουμε περιγράψει εκτενώς σε προηγούμενα ταξιδιωτικά μας άρθρα), προσφέρονται για κάθε είδους περιηγήσεις. Στον εθνικό δρυμό Πρεσπών έχουν καταγραφεί πάνω από 1.300 είδη φυτών, 11 είδη ψαριών, 20 είδη ερπετών και 250 είδη πουλιών, ένας πραγματικός οικολογικός παράδεισος! Καλύτερη εποχή για να έρθετε εδώ αναμφίβολα είναι το φθινόπωρο και η άνοιξη.

Στα ξεχασμένα Κορέστεια: Κατηφορίζοντας από Πισοδέρι για Πρέσπες και Καστοριά, θα δείτε τον στενότερο δρόμο που οδηγεί στα μέχρι χθες ξεχασμένα από θεό και ανθρώπους χωριά Τρίγωνο, Ανταρτικό, Πράσινο, ή ακόμη νοτιότερα στο νομό Καστοριάς, στους οικισμούς Κώττας, Μελάς και Βατοχώρι. Πρόκειται για τα Κορέστεια, μια συστάδα ορεινών οικισμών που απλώνονται στα όρια της κοιλάδας του Λαδοπόταμου και παρουσιάζουν έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον. Η πιο συναρπαστική διαδρομή είναι αυτή που περνά από τα χωριά Ανταρτικό, Τρίγωνο, Κόττας και συνεχίζει για Ανω και Κάτω Κρανιώνα, Χάλαρα και Μελάς, όπου βρίσκεται το σπίτι όπου πέρασε την τελευταία του νύχτα ο Παύλος Μελάς και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο.

Στη Φλώρινα: Οπωσδήποτε σαν βρεθείτε σε τούτη την άκρη της Ελλάδας αξίζει να αφιερώσετε λίγο από το χρόνο σας στην πρωτεύουσα του νομού, την ακριτική Φλώρινα. Θα κάνετε μια βόλτα στις γειτονιές του ποταμού Σακουλέβα, όπου και βρίσκονται μερικά από τα ομορφότερα, παλιά αρχοντικά που χρησίμευσαν μάλιστα και ως φυσικό ντεκόρ σε ταινίες του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Στη συνέχεια, θα σας προτείναμε να επισκεφθείτε το Βυζαντινό και Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου εκτίθενται και ευρήματα από τις ανασκαφές στις Πρέσπες. Από τη μικρή μα ενδιαφέρουσα αγορά της πόλης θ’ αγοράσετε τοπικά προϊόντα, όπως γλυκά κουταλιού, μαρμελάδες και φυσικά τα περίφημα κρασιά Αμυνταίου, αλλά και τα νόστιμα φασόλια από το Βαρικό και τις Πρέσπες.

Διασχίζοντας τον Βαρνούντα σε μεγάλα υψόμετρα

Το όρος Βαρνούντας, με τα 2.334 μέτρα ύψος, είναι ευδιάκριτο από πολλά σημεία του Νομού Καστοριάς και Φλώρινας. Το μεγάλο βουνό διατρέχουν αρκετοί δασικοί δρόμοι με σκοπό την εξυπηρέτηση κυρίως των κτηνοτρόφων που το καλοκαίρι ανεβάζουν τα κοπάδια τους στα πλούσια αλπικά λιβάδια για βοσκή. Η κυριότερη και πλέον ενδιαφέρουσα διαδρομή ξεκινά από το Χιονοδρομικό Κέντρο Πισοδερίου, περνά από το ορειβατικό καταφύγιο Βαρνούντα (υψ.1.970) και ολοκληρώνεται μετά από 25 χλμ. στον Αγιο Γερμανό Πρεσπών.

Αν έχετε αυτοκίνητο ψηλό και με κίνηση στους τέσσερις τροχούς, αξίζει με τη βοήθεια κάποιου ντόπιου να επιχειρήσετε αυτήν την ορεινή διάσχιση. Η διαδρομή, καθώς κινείται σε υψόμετρα από 1.600 έως σχεδόν τα 2.000 μέτρα, είναι αρκετά δύσκολη ακόμη και τώρα το φθινόπωρο, οπότε σε καμιά περίπτωση μην ξεκινήσετε με κακοκαιρία ή αν έχει προηγηθεί χιονόπτωση.

Βιολογικό απόθεμα άγριας ζωής

Διατρέχοντας τον ορεινό δρόμο που κουλουριάζεται σαν φίδι πάνω στις πλαγιές του Βιτσίου και του Βαρνούντα, έχοντας κατεύθυνση από Φλώρινα προς Πισοδέρι, το βλέμμα χάνεται σ’ ένα πυκνό, σχεδόν αδιαπέραστο δάσος που απαρτίζεται κυρίως από βελανιδιές στα χαμηλότερα και οξιές ή μακεδονίτικα έλατα στα μεγαλύτερα υψόμετρα. Σε αυτά τα σκιερά δάση ζουν και κυνηγούν ελεύθερα στη φύση τα τελευταία μεγάλα θηλαστικά της Ευρώπης όπως η αρκούδα και ο λύκος, ενώ αναπαράγονται το ζαρκάδι, το ελάφι και ο αγριόχοιρος.

Δυστυχώς, η αιολική βιομηχανία έχει ήδη εγκαταστήσει ένα αιολικό πάρκο στο όρος Βαρνούντας προς την πλευρά του Πισοδερίου και σχεδιάζει την ανάπτυξη περισσοτέρων. Οπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, αυτή είναι μια μαζική και μεθοδική καταστροφή της άγριας φύσης και ζωής που τεχνηέντως καλύπτεται με τον μανδύα της «Πράσινης Ανάπτυξης» και δεν θα πρέπει να αφήσουμε με τίποτα να συντελεστεί.

Διαμονή

Πισοδέρι
■ «Καταφύγιο», πλάι στο χιονοδρομικό κέντρο με δίκλινα, τρίκλινα και τετράκλινα δωμάτια. Tηλ.: 2385045800-1
■ «Μούσες», τηλ.: 6982643624, σε συνεννόηση με τον Δανιήλ, μπορείτε να κάνετε διάφορες υπαίθριες δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή.
■ «La Dafa», έξι παραδοσιακά δωμάτια, δίκλινα, τρίκλινα και τετράκλινα. Tηλ.: 2385023147
■ «Eleni», τηλ.: 698486 6453

Κορέστεια
■ Ξενώνας «Κορέστεια», διαθέτει 4 δωμάτια πλήρως εξοπλισμένα. Tηλ.: 24670 – 33017

Ανταρτικό
■ «Villa Rosa», τηλ.: 694469 0904

 Κείμενο – φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης viewsofgreece.com