Θεσμοθέτηση των Περιοχών Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ)
Το ΥΠΕΝ να εστιάσει άμεσα στην απρόσκοπτη ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου των περιοχών NATURA
Η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία καλωσορίζει την αποδοχή από την Κυβέρνηση της ιδέας των Περιοχών Άνευ Δρόμων (ΠΑΔ) ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, όπως ακριβώς παρουσιάζεται στη συνοπτική παρουσίαση του σχετικού ερευνητικού έργου από το Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Για πρώτη φορά η Πολιτεία αναγνωρίζει με επίσημο τρόπο το πρόβλημα που δημιουργούν οι δρόμοι καθώς και τη μεγάλη αξία που έχει η διατήρηση ακέραιων περιοχών για την φύση και τη βιοποικιλότητα. Ως εργαλείο περιβαλλοντικού σχεδιασμού οι ΠΑΔ πρέπει πρωταρχικά να αξιοποιηθούν εντός του θεσμικού πλαισίου που διέπει το Δίκτυο NATURA 2000, δηλαδή τη ραχοκοκαλιά του εθνικού συστήματος προστατευόμενων περιοχών, που εισέρχεται στο τελικό στάδιο της διαμόρφωσής του, με τις πρώτες Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) να βρίσκονται στο στάδιο της διαβούλευσης.
Η πρωτοβουλία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) για την υιοθέτηση μίας καινοτόμου μεθοδολογίας στην περιβαλλοντική διαχείριση αποτελεί θετική εξέλιξη, ωστόσο η χρονική συγκυρία της ανακοίνωσης, σε συνδυασμό με την έως τώρα πολιτική του ΥΠΕΝ, δημιουργεί εύλογα ερωτήματα που ζητούν διευκρινίσεις.
Αρχικά, από την ανακοίνωση του Υπουργείου και τις Υπουργικές Αποφάσεις (ΥΑ) που έχουν εκδοθεί μέχρι τώρα, παραμένει ασαφής η σύνδεση της πρωτοβουλίας για τις ΠΑΔ με την εν πλήρει εξελίξει διαδικασία οριστικοποίησης των ΕΠΜ, γεγονός που προκαλεί απορία αν αναλογιστεί κανείς ότι οι 6 πρώτες θεσμοθετημένες ΠΑΔ (Σάος, Τύμφη, Σμόλικας, Χατζή, Ταΰγετος, Λευκά Όρη) είναι ενταγμένες σχεδόν σε ποσοστό 100% στο Δίκτυο NATURA 2000. Η ενδεδειγμένη, κατά την κρίση μας, διαδικασία για την βέλτιστη ενσωμάτωση των ΠΑΔ στο εθνικό σύστημα προστατευόμενων περιοχών περιλαμβάνει την άμεση θεσμοθέτηση μέσω ΥΑ του συνόλου των ΠΑΔ άνω των 10 km² που περιλαμβάνονται στο δίκτυο NATURA 2000 και την αυτούσια ενσωμάτωσή τους στην πρόταση ζωνοποίησης των ΕΠΜ, είτε ως Ζώνες Απολύτου Προστασίας της Φύσης (ΖΑΠΦ), είτε ως Ζώνες Προστασίας της Φύσης (ΖΠΦ) όπου θα αποκλείονται οι δραστηριότητες που συνεπάγονται τη διάνοιξη νέων δρόμων.
Ασφαλώς είναι ενθαρρυντικό το γεγονός πως το ίδιο το ΥΠΕΝ, στο σκεπτικό για τη θεσμοθέτηση των ΠΑΔ αναγνωρίζει την κατάτμηση των φυσικών οικοσυστημάτων και την αλλαγή χρήσεων γης σαν βασικές αιτίες απώλειας βιοποικιλότητας – μία συνθήκη που ασφαλώς ισχύει εξίσου εντός και εκτός προστατευόμενων περιοχών. Αποτελεί ακριβώς το ίδιο σκεπτικό που επικαλούμαστε όταν ζητάμε την εξαίρεση των περιοχών NATURA από την εγκατάσταση αιολικών σταθμών (και έργων ΑΠΕ γενικότερα), καθώς αυτοί αποτελούν έναν από τους κύριους φορείς κατάτμησης και αλλαγής χρήσης γης σε φυσικές περιοχές (κάτι που επισημαίνεται και στη μελέτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων).
Είναι αντιφατικό, ωστόσο, το γεγονός πως, ενώ το ζήτημα της ορθής χωροθέτησης των ΑΠΕ παρουσιάζεται ως κίνητρο για την πρωτοβουλία των ΠΑΔ, η πολυαναμενόμενη αναθεώρηση του ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τις ΑΠΕ που θα δώσει τις αναγκαίες στρατηγικές κατευθύνσεις ακόμα καθυστερεί (μόλις πρόσφατα δημοσιεύτηκαν οι εξειδικευμένες προδιαγραφές για τη β΄φάση της μελέτης), ενώ παράλληλα διάφορες αμφιλεγόμενες επενδύσεις προχωρούν.
Η κείμενη νομοθεσία (Ν. 4685/2020, Άρθρο 47) όντως ορίζει πως, μέχρι την έκδοση των σχετικών Προεδρικών Διαταγμάτων (ΠΔ) για τις περιοχές NATURA, στοιχεία ή σύνολα της Φύσης και του τοπίου δύναται να προστατεύονται από βλαπτικές επεμβάσεις και δραστηριότητες μέσω της έκδοσης ΥΑ διετούς διάρκειας. Η ρύθμιση αυτή, ωστόσο, δεν κατοχυρώνει μετά το τέλος της διετίας τις ΠΑΔ και θα ξαναμείνουν «γυμνές», εφόσον για τις αντίστοιχες περιοχές NATURA δεν έχουν εκδοθεί τα σχετικά ΠΔ προστασίας.
Κατά συνέπεια, για την αποτελεσματική προστασία των ΠΑΔ, και του Δικτύου NATURA 2000 εν γένει, η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία θεωρεί απαραίτητες τις εξής ενέργειες:
- τη δέσμευση του ΥΠΕΝ για την ταχεία ολοκλήρωση της διαδικασίας θεσμικής προστασίας των περιοχών NATURA (ολοκλήρωση της εκπόνησης των ΕΠΜ και έκδοση των ΠΔ).
- τη διασφάλιση με πράξη νομικού χαρακτήρα ότι από το παρόν χρονικό σημείο της διαβούλευσης των ΕΠΜ και μέχρι την έκδοση των ΠΔ θα υπάρξει αναστολή αδειοδότησης νέων έργων και δραστηριοτήτων εντός των περιοχών NATURA.
